اقتصاد دانش بنیان: چرایی، چیستی و چگونگی
بخش دوم: بررسی وضعیت اقتصاد دانش بنیان
یونس محمدی (همکار شبکه ملی سیاست پژوهی STI)
بررسی وضعیت ایران از منظر مدل بانک جهانی
مدل های مختلفی برای سنجش وضعیت اقتصاد دانش بنیان در کشورها ارائه شده است: مدل بانک جهانی، مدل سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، مدل همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوسیه.
یکی از اصلی ترین مدل های سنجش اقتصاد دانش بنیان، مدل بانک جهانی است که چارچوب مفهومی آن به شرح زیر می باشد. در این مدل، 148 شاخص در قالب 4 محور رژیم نهادی و مشوق های اقتصادی؛ نظام نوآوری؛ نظام آموزش و نیروی انسانی؛ و در نهایت زیرساخت های ICT برای سنجش وضعیت اقتصاد دانش بنیان مورد بررسی قرار می گیرند.
طبق این 4 محور، سنجش و مقایسه اقتصاد دانش بنیان در کشورهای مختلف به کار گرفته می شود. البته باید اشاره کرد که به مدل مذکور و محورهای تابعه آن از منظر مبنای نظری و روایی مبنایی ایراداتی وارد است، با این وجود با فرض پذیرفتن مدل مذکور به عنوان مبنایی برای مقایسه و سنجش اقتصاد دانش بنیان، با بررسی وضعیت ایران در مقایسه با سایر کشورها مشخص می شود که اصلی ترین ضعف ایران در محور رژیم نهادی و مشوق های اقتصادی است. همان عامل یا محوری که اتفاقا به صورت کامل در اختیار متولیان این حوزه نیست.
♻️نقش محور چهارم در این نوع از اقتصاد، از طریق رابطه بین مشوقهای اقتصادی و رژیم نهادی، ورودی سرمایه گذاری مستقیم خارجی و سرمایه گذاریهای داخلی و توسعه زیر ساخت های اقتصاد دانش بنیان تبیین می گردد. مشوق های اقتصادی و رژیم نهادی، باعث جذب حجم وسیعی از FDI و همچنین افزایش سرمایه گذاری داخلی در زیر ساخت های KBE می شود که این امر خود به افزایش رشد اقتصادی منجر می گردد. FDI می تواند باعث افزایش رقابت در اقتصاد میزبان، کارآمدی بیشتر شرکت ها، همچنبن بهبود استانداردهای زندگی شود.
♻️در مطالعات نشان داده شده است که به ازای افزایش 1 درصدی در FDI در کشورهای در حال توسعه، حدود نیم درصد رشد در سرانه تولید ناخالص ملی (GDP) وجود خواهد داشت. تمام اطلاعات اخیر نشان می دهد که همه کشورهای پیشرو در اقتصاد دانش بنیان از جمله کشورهای شرق آسیا، دارای ورودی FDI مثبت هستند و این مطلب موید وجود محیط پایدار سیاسی-اجتماعی و یک دولت خوب و کارا در این کشورها می باشد که نسبت به سایر کشورها موفق به جذب حجم بیشتری از FDI شده¬اند. از طرف دیگر سرمایه گذاری های داخلی در آموزش، تحقیق و توسعه و ICT برای بسیاری از کشورهای این منطقه کاملاً ثابت بوده که نشان می دهد دولت های این کشورها در کنار جذب FDI، تلاش های دیگری به منظور توسعه زیر ساخت های اقتصاد دانش بنیان انجام می دهند.
