مشکلات و مسائل خط‌مشی‌گذاری عمومی

مسائل سازمان و مدیریت

هرگاه بوروکراسی دولتی از مدیران شایسته و کارگزاران دقیق و کاردان برخوردار باشد، خط‌مشی‌ها به درستی اجرا شده و مورد نظارت قرار می‌گیرند و هرگاه بوروکراسی فاقد ویژگی‌های لازم باشد، مشکلات عدیده‌ای در اجرای خط‌مشی‌ها ظاهر می‌شوند. به کارگیری نیروهای کارآمد و ساختارهای دولتی مؤثر عنصر مهمی در کوشش‌های دولت جهت اجرای موفقیت‌آمیز خط‌مشی‌های عمومی بوده و عدم وجود چنین وضعیتی عاملی بازدارنده محسوب می‌شود.

در جوامع صنعتی اجرای خط‌مشی‌های عمومی توسط کارکنان دولت شامل اهداف و روش‌های بی‌شماری است. هدف نهایی در کشورهای در حال توسعه از اجرای سیاست‌های عمومی دست‌یابی به اهداف دولتی مشخص شده در طرح‌های توسعه ملی است.

مسایل کمک‌ها و وام‌های خارجی

کشورهای وام‌گیرنده مجبورند خود را با ضوابط و اصول مورد نظر مراجع و مراکز وام‌دهنده تطبیق دهند و این امر به علت ناهماهنگی فرهنگی و ساختاری مشکلات عدیده‌ای را به وجود می‌آورد. بعضی از کشورهای در حال توسعه به مرحله‌ای رسیده‌اند که در مقایسه با منافعی که از کمک‌های جدید کسب می‌کنند، باید بهره بیشتری بپردازند.

این تصور که وجود منابع مالی می‌تواند راه‌گشای اجرای خط‌مشی عمومی باشد، تصوری دور از واقعیت است زیرا منابع مالی بدون یک ساختار اداری مجهز و کارآمد هیچ‌گونه اثربخشی نداشته و مشکلی بر مشکلات خواهد افزود.

مسائل ناشی از تمرکزگرایی شدید

مفهوم عدم تمرکز ممکن است به چند شکل عمده ظاهر شود. عدم تمرکز جغرافیایی، عدم تمرکز نسبی و عدم تمرکز کامل. البته تفویض اختیار به تنهایی مشکل تمرکز را در کشورهای در حال توسعه کم نمی‌کند، زیرا قبول اختیار از سوی زیردستان نیز در این کشورها مساله مهمی است.

صاحب‌نظران معتقدند که عدم انعطاف‌پذیری فرآیندها و ساختارهای تصمیم‌گیری بیش از حد متمرکز، فعالیت‌های اداری را به تأخیر انداخته و موجب می‌شود آن‌هایی که سعی در تسریع انجام کارها دارند به فساد و رشوه جهت غلبه بر رویه‌های اجرای سیاست‌های غیرقابل انعطاف متوسل شوند. یکی از محاسن تمرکز ایجاد وحدت و جلوگیری از پراکندگی و عدم انسجام در کشورهای مذکور است.

تحریف مدل بوروکراسی وبر

کشورهای در حال توسعه مدل بوروکراسی وبر را به عنوان کامل‌ترین و عقلایی‌ترین وسیله برای تنظیم و کنترل فعالیت انسان می‌دانند، اما در عمل آن را به گونه‌ای دلخواه به کار می‌برند. تکامل سازمان‌ها و ادارات عمومی به شدت تحت تأثیر توسعه نیروهای مستقل بازار در جامعه رقابتی است.

برای استفاده صحیح از بوروکراسی وبری باید آن را با شرایط رقابتی بازار هماهنگ نمود و با انعطاف‌پذیری به اجرای خط‌مشی‌ها پرداخت. مدل بور کرات یک توسعه برای بیشتر کشورهای در حال توسعه توسط قدرت‌های مستعمراتی به مرحله اجرا درآمد و بسیاری از بوروکراسی‌های عمومی به عنوان بوروکراسی‌های مستعمراتی و ابزار برتری و سلطه و انتقال منابع به کشورهای توسعه یافته ایجاد شدند. در امپراتوری‌های مستعمراتی تقریباً تمامی فعالیت‌های اقتصادی باید توسط دولت مرکزی مورد تأیید قرار می‌گرفت. این شیوه عمل پس از استقلال دیگر قابل اجرا نبود ولی ساختارهای بوروکراتیک همچنان به حمایت خود ادامه دادند و این امر موجد مشکلات شدیدی در کشورهای استقلال یافته شد. هنگامی که تضاد بین ارزش‌های سازمانی و ارزش‌های فرهنگی بالا می‌گیرند مدل بوروکراسی کارآیی خود را از دست می‌دهد و به صورت پدیده‌ای ضداجتماعی عمل می‌کند.