نفوذ و ضد نفوذ: مفاهیم، ابعاد و انواع
جهت دریافت نسخه الکترونیکی فایل،کلیک کنید
مرکز بررسی‌های استراتژیک لازم دانسته است تا در جهت ترسیم چارچوب‌های نظری در قانونمند کردن مبحث «نفوذ وضدنفوذ» در کشور، موارد نفوذ و نشت اطلاعات، شیوه های نفوذ و اثرگذاری منفی، روش‌های مرسوم ضدنفوذ و ضداطلاعات را بر اساس تعاریف ارائه شده در متون اصلی ادبیات اطلاعات و ضد اطلاعات ارائه کند. این پژوهش در سال ۱۳۹۴ تهیه و تدوین شده‌است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در ۴ آبان ماه سال ۱۳۹۴ طی سخنانی در جمع فرماندهان گردان‌های بسیج، مفهوم جدیدی را تحت عنوان «نفوذ» به ادبیات سیاسی و امنیتی کشور وارد کردند. معظم له ضمن تشریح چگونگی نفوذ دشمن به ساخت قدرت در کشور، فرمودند:
«نفوذ دو جور است: یک نفوذ موردی است، نفوذ فردی است؛ یک نفوذ جریانی است. نفوذ موردی خیلی نمونه دارد، معنایش این است که فرض کنید شما یک دم‌ودستگاهی دارید، یک مسئولی هستید؛ یک نفر را با چهره‌ی آرایش‌شده، بزک‌شده، با ماسک در مجموعه‌ی شما بفرستند؛ شما خیال کنید دوست است درحالی‌که او دوست نیست، تا او بتواند کار خودش را انجام بدهد؛ گاهی جاسوسی است که این کمترینش است؛ یعنی کم‌اهمّیّت‌ترینش جاسوسی است، خبرکشی و خبردهی است؛ گاهی کارش بالاتر از جاسوسی است، تصمیم شما را عوض میکند. شما یک مدیری هستید، یک مسئولی هستید، تصمیم‌گیر هستید، میتوانید یک حرکت بزرگ یا مؤثّری انجام بدهید، اگرچنانچه این حرکت را این‌جور انجام بدهید این به نفع دشمن است، او می‌آید کاری میکند که شما حرکت را این‌جور انجام بدهید؛ یعنی تصمیم‌سازی. در همه‌ی دستگاه‌ها سابقه هم دارد؛ فقط هم دستگاه‌های سیاسی نیست، دستگاه‌های روحانی و دینی و مانند اینها هم همیشه وجود داشته.»
ایشان همچنین در رابطه به احتمال جناحی شدن تعریف مفهوم نفوذ بیان داشتند:
«نفوذ که ما میگوییم، حالا بعضی‌ها واکنش نشان می‌دهند؛ آقا! مسئله‌ی نفوذ جناحی شد، استفاده‌ی جناحی کردند؛ من به این حرف‌ها کاری ندارم. خب، استفاده‌ی جناحی نکنند، بحث بیهوده درباره‌ی نفوذ نکنند، اسم نفوذ را بدون محتوای لازم مطرح نکنند؛ اینها را ما کاری نداریم ولی هر حرفی زده می‌شود، هر کار جدّی [می‌شود]، از اصل واقعیّت نفوذ غفلت نشود؛ غفلت نکنیم که دشمن درصدد نفوذ است.»
مرکز بررسی‌های استراتژیک لازم دانسته است تا در جهت ترسیم چارچوب‌های نظری در قانونمند کردن مبحث «نفوذ و ضدنفوذ» در کشور، موارد نفوذ و نشت اطلاعات، شیوه های نفوذ و اثرگذاری منفی، روش‌های مرسوم ضدنفوذ و ضداطلاعات را بر اساس تعاریف ارائه شده در متون اصلی ادبیات اطلاعات و ضد اطلاعات ارائه کند.
مهمترین حیطه‌های این مرور ادبیات در مسئله نفوذ عبارت‌اند از:
- نفوذ به چه منظوری صورت می‌گیرد؟
- اشکال متنوع نفوذ شامل چه مواردی است؟
- راهبردها و تاکتیک‌های فرایند ضدنفوذ چیست؟
اهمیت تشریح چارچوب برای مفهوم نفوذ آن‌گاه مشخص می‌شود که بدانیم در صورت نبود تعریف اجماعی درباره نفوذ و همچنین بسط نگاه تنگ نظرانه و یا جناحی از این موضوع در بدنه نظام اجرایی کشور، سبب خواهد شد تا رفته رفته عرصه باز سیاسی و امنیتی کشور، تنگ شده و در نهایت به استحاله مصالح و منافع عالیه نظام و کشور خواهد بیانجامد. در این رابطه، مهمترین تبعات راهبردی که از نبود تعریف جامع و حقوقی از پدیده نفوذ پدید خواهد آمد عبارت اند از:
- احتمال ظهور فضای تنگ نظری در نهادهای اطلاعاتی نسبت به شخصیت‌های اثرگذار ملی
- محدودیت جدی پیرامون نظرات و گزارش‌های راهبردی مشاوران و متخصصین اثرگذار کشور
- کاهش صراحت و اثرگذاری گزارش‌های راهبردی در فرایند اجرایی شدن
- سایه رکود بر فضای ایده‌پردازی و مشاوره تخصصی در نهادهای راهبردی
- افزایش دامنه اقتدار نهادهای اطلاعاتی و امنیتی نسبت به نهادهای سیاسی و اجرایی
- به حاشیه رانده شدن متخصصین متعهد در سایه سوء ظن
- نقض احتمالی حقوق شهروندی
- گسترش تفسیر مضیغ نسبت به اطلاعات آشکار و تفسیر موسع از اطلاعات غیرحساس
- انحراف هدف گذاری در ماموریت های ذاتی نهادهای اطلاعاتی از تمرکز بر ضداطلاعات خارجی بر رصد عوامل داخلی
- بروز فضای بی‌اخلاقی و اتهام زنی در جناح های سیاسی و نهادهای راهبردی رقیب
این گزارش، توصیه‌های سیاستی پیرامون موضوع نفوذ، عرضه میکند. پژوهش پیشنهاد میکند به منظور جلوگیری از بروز پیامدهای منفی بسط دامنه تعریف و یا نبود تعریف روشن از پدیده نفوذ در کشور، اقدامات زیر مدنظر قرار گیرد:
- تهیه پیش‌نویس در باره مفهوم پردازی و اشکال متنوع نفوذ
- ارائه پیش نویس به شورای عالی امنیت ملی و تصویب تعاریف و تحدید حدود روشن از اشکال نفوذ
- توجیه مناسب نهادهای اطلاعاتی، امنیتی و انتظامی نسبت به مصوبه شورا در راستای جلوگیری از بروز تفسیر نادرست از مصوبه آتی
- ابلاغ مصوبه قانونی حدود نفوذ و ضدنفوذ به نهادهای اجرایی و راهبردی کشور
