نقش گروههای ذی نفوذ در فرایند خط مشی گذاری دولتی
چکیده :
گروههای ذی‌نفوذ، مستقیماً در فتح قدرت و اجرای آن، مشارکت نمی‌یابند بلکه در حالیکه خارج از قدرت باقی می مانند آنرا متأثر می‌سازند و برآن فشار می‌آورند. در مورد گروههای ذی‌نفوذ تقسیم‌بندی‌های مختلفی انجام شده است . واژه گروههای ذی نفوذ احتمالاً دقیق نیست و کلیه شرکت کنندگان در خط مشی‌گذاری عمومی که خواهان تجزیه و تحلیل آنها هستیم را در برنمی گیرد. برخی از شرکت‌کنندگان در خط مشی‌گذاری عمومی اصلاً گروه ذی‌نفوذ نیستند ولی ما آنها را به دلیل شرکتشان در امر سیاستگذاری گروههای ذی‌نفوذ می‌خوانیم. امروزه در بین کشورهای آزاد و دموکراتیک اهمیت، بحث مشارکت عمومی مردم در فرایند سیاستگذاری می‌باشد.
مقدمه :
خط مشی‌گذاری در عالم واقع، یک تصمیم منطقی و انتخاب عقلایی نیست. خط مشی‌گذاری قبل از آنکه انتخابی سنجیده و کاملاً منطقی باشد یک اقدام و عمل سیاسی به شمار می‌آید.
فرایند سیاسی، فرایند اصلی در خط مشی‌گذاری عمومی است این فرایند مجموعه‌ای از قدرت و نفوذ در جامعه است که در آن بازیگران زیادی می‌کوشند تا به اهداف معینی دست یابند و در این راستا سیاست به عنوان هنر تحت نفوذ درآوردن عملکردها با مسأله قدرت در ارتباط می‌باشد.
خط مشی عمومی زاییده ائتلاف‌ها، بده بستان‌ها و متقاعد ساختن‌های بی شماری است.
خط مشی خوب خط مشی است که بازیگران صحنه سیاست و صاحبان قدرت روی آن به توافق رسیده باشند.
قدرت و نقش آن در فرایند سیاسی خط مشی‌گذاری :
تعاریف گوناگونی از قدرت شده است:
یکی از آن تعاریف این است: قدرت، توانایی ایجاد تغییر در رفتار دیگران و نفوذ در آنان است. اما در رابطه با مفهوم اختیار، باید گفت، اختیار نوعی قدرت قانونی است. به عبارت دیگر، اختیار حق قانونی فرد برای نفوذ بر دیگران است.
از نقطه نظر خط مشی‌گذاری، اعمال قدرت به معنای نفوذ بر نحوه تصمیم‌گیری‌ها، جهت‌دادن به تصمیم‌ها و نهایتاً تأثیر در وضع خط مشی‌های عمومی است.
منابع قدرت :
1. قدرت ناشی از مقام و مرتبه سازمانی، اداری و منزلت سیاسی
2. قدرت ناشی از تخصص، آگاهی و وقوف به اطلاعات
3. قدرت ناشی از توانایی اجبار و ترغیب دیگران بر رفتار خاصی اطاعت ناشی از زور و اجبار است. گروههای ذی‌نفوذ از این نمونه هستند.
طبقه‌بندی دیگری از قدرت :
-
قدرت ناشی از صفات ذاتی فرد و موهبت الهی ـ جنبه شخصی دارد
2. قدرت ناشی از آداب و رسوم و سنتها در جامعه ـ جنبه اجتماعی دارد.
3. قدرت ناشی از قوانین و مقررات (قدرت مقام)
نکته: قدرت بایستی متناسب با شرایط اعمال شود.
-
گروههای ذی‌نفود : Interest Groups
تعریف گروه :
واحد اجتماعی است که از دوام نسبی برخوردار است و اعضای آن به نوعی با هم پیوند یافته اند. فرهنگ و هنجار گروه عامل تفاهم بین اعضا و تداوم و بقای گروه می‌شود.
تعریف نفوذ:
فردی که بدون داشتن یک سمت می‌تواند بر رفتار دیگران تأثیر بگذارد و آنرا تغییر دهد از نفوذ برخوردار است. بنابراین اقتدار از قدرت رسمی بوجود می‌آید و نفوذ از قدرت غیر رسمی.
گروه ذی‌نفوذ :
از افراد یا سازمانهایی تشکیل شده است که هدف مشترکی دارند و از نفوذ و قدرت مسلطی در یک زمینه برخوردارند و تلاش می‌کنند از راههای سیاسی، اهداف خود را تحقق بخشند.
گروههای ذی‌نفوذ، مستقیماً در فتح قدرت و اجرای آن، مشارکت نمی‌یابند بلکه در حالیکه خارج از قدرت باقی می مانند آنرا متأثر می‌سازند و برآن فشار می‌آورند. گروههای ذی‌نفوذ در پی تأثیر بر زمامدارانند نه آنکه زمامدارانی از خود را به قدرت برسانند. این مفهوم ابتدا در ایالات متحده برای مطالعه تاثیر سازمانها و انجمن‌های خصوصی بر دولت، مورد استفاده قرار گرفت.
انواع گروههای ذی نفوذ :
در مورد گروههای ذی‌نفوذ تقسیم‌بندی‌های مختلفی انجام شده که یکی از آنها تقسیم گروههای مذکور به دو نوع «محض» و «نسبی» است.
گروهی ذی‌نفوذ محض است که اختصاصاً در قلمرو سیاست عمل کند و به قوای بخش عمومی تاثیر گذارد. انجمن‌ها، نهضتها و… گروه ذی نفوذ نسبی، فشار سیاسی فقط بخشی از فعالیتهای آن می‌باشد و علل وجودی یا زمینه فعالیتهای دیگری نیز دارند. طرفداران محیط زیست، مخالفان جنگ هسته‌ای
دسته‌بندی دیگر: خصوصی و عمومی
در ابتدا مفهوم گروههای ذی‌نفوذ به گروههای خصوصی اطلاق می شد اما به تدریج این مفهوم گسترده‌تر شد و گروههای عمومی (واحدهای دولتی و مقامات بخش عمومی) را نیز دربرگرفت. به عبارت دیگر آنها می توانند در مقابل گروههای ذی‌نفوذ خصوصی در خط مشی‌گذاری موثر واقع شوند.
دسته بندی دیگر: داخلی و خارجی
گروههای ذی‌نفوذ داخلی در درون کشور فعالیت دارند و گروههای ذی نفوذ خارجی که یا در یک کشور دیگر بر اوضاع و احوال داخلی کشور نفوذ می کنند و یا به صورت یک سازمان بین‌المللی در کشور اعمال نفوذ می کنند.
طبقه‌بندی دیگر: گروههای عوام و گروههای خواص
گروههای عوام در پی گردآوری اعضای بیشتری هستند و عامل تعداد را کم می‌دانند گروههای خواص به دنبال کمیت نیستند بلکه به دنبال کیفیتند (سرشناسان اجتماعی و خواص)
