پیامدهای ناشی از تغییر جمعیت درجمهوری اسلامی ایران
جهت دریافت نسخه الکترونیکی فایل،کلیک کنید
در اواخر دهه 1980، ایران مجموعهای از خدمات مشاورهای و پیشگیری از بارداری را ارائه نمود که بدل به یکی از موثرترین برنامههای تنظیم خانواده اختیاری در جهان گردید. نرخ کلی باروری در کشور –میانگین تعداد فرزندانی که انتظار میرود یک زن ایرانی در طول زندگیش به دنیا بیاورد- از پنج و نیم کودک در شروع برنامه به دو کودک برای هر زن در دو دهه بعد کاهش یافت. در نتیجه، ایران وارد یک پنجره فرصت جمعیتیِ به لحاظ اقتصادی مثبت شد که طی آن سن کار و افراد مشمول پرداخت مالیات از سالمندان و کودکان تحتتکفل بیشتر شده است. این گذار، پیامدهای مهمی برای خطسیر اقتصادی و سیاسی ایران دارد
ریچارد سینکوتا و کریم سجادپور در پژوهشی با عنوان «ایران در حال گذار: پیامدهای تغییرات جمعیتی جمهوری اسلامی» در بنیاد کارنگی، نمایه تغییرات جمعیتی در ایران را بر اساس 4 محور اساسی تحلیل میکنند؛
• ساختار سنی جمعیت کنونی ایران در مقایسه با سایر کشورهای خاورمیانه مسنتر است اما بهمراتب جوانتر از ژاپن یا کشورهای اروپایی است.
• پنجره فرصت به تهران اجازه میدهد که سیاستهای رشدمحور و اصلاحات را در پیش بگیرد که افزایش انباشت سرمایه انسانی را کنترل میکند، درست همانند اقتصادهای سریعاً درحال رشد شرق آسیا که پیش از جمهوری اسلامی به باروری پایین گذار نمودند.
• ایران نسبتاً به سرعت پنجره جمعیتی خود را پشت سر میگذارد –پیشبینیهای سازمان ملل نشان میدهد که این شرایط اقتصادی مطلوب احتمالاً تا مابین سالهای 2040 و 2045 ادامه خواهد یافت. بنابراین ایران فرصت اندکی خواهد داشت تا نظام تأمین اجتماعی ورشکسته خود را اصلاح نماید. چرا که پس از گذشت 25 سال پیشبینی میشود یک نفر از هر پنج ایرانی بزرگسال بیش از شست و پنج سال سن داشته باشد
• علیرغم تلاشهای جدید دولت ایران برای تشویق فرزندآوری و باروری بالا، تحلیلهای اخیر دادههای سرشماری سال 2016 کشور نشان میدهد که نرخ باروری در کل ایران در حدود دو کودک برای هر زن باقی مانده است.
بر اساس نتایج این پژوهش، «مزایای جمعیتی مطلوب ایران ممکن است از دست برود اگر این کشور کماکان کمر به نابودی اولویتهای خود ببندد و نتواند به شکلی فعال خدمات اجتماعی خود را اصلاح کند».