گزارش تحولات و وضعیت جمعیت در جمهوری اسلامی ایران

?مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری

?موسسه مطالعات جمعیت کشور

برای دریافت خلاصه گزارش تحولات و وضعیت جمعیت در جمهوری اسلامی ایران کلیک کنید.

برای دریافت متن کامل گزارش تحولات و وضعیت جمعیت در جمهوری اسلامی ایران کلیک کنید.

‎??? گزارش تحولات و وضعیت جمعیت در جمهوری اسلامی ایران دارای فصول زیر است:

‎⭕️ تحولات جمعیت در بستر اقتصادی-اجتماعی ایران

‎⭕️ تحولات باروری و فرزندآوری در ایران

‎⭕️ تحولات ازدواج و خانواده در ایران

‎⭕️ وضعیت مرگ و میر و سلامت در ایران

‎⭕️ مهاجرت داخلی و شهرنشینی

‎⭕️ ایران در بستر مهاجرت‌های بین‌المللی

‎⭕️ تغییرات ساختار سنی جمعیت؛ پیامد و الزامات‌ سیاستی

‎⭕️ جمعیت، منابع و محیط زیست

1️⃣ جمعیت و ابعاد گوناگون آن همواره ذهن سیاستگذاران و صاحبنظران را به خود معطوف کرده است. سیاستگذاران و طراحان برنامه‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی در مطالعات خود به روابط متقابل متغیرهای تاثیرگذار در تحول اقتصادی و اجتماعی می‌پردازند و شاید مهم‌ترین متغیری که در سیاستگذاری به‌عنوان مبنای محاسبات در نظر گرفته می‌شود جمعیت و دگرگونی‌های آن در گذشته، حال و آینده است.

2️⃣ تحولات جمعیت ایران در طول چند دهه‌ی گذشته، به‌ویژه در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، گسترده و چشم‌گیر بوده است. حجم جمعیّت از حدود ۱۹ میلیون نفر در سال ۱۳۳۵ به ۷۵ میلیون نفر در سرشماری ۱۳۹۰ و ٧٩ میلیون و ٩٢۶ هزار و ٢٧٠ نفر در سال ١٣٩۵ رسیده است. بررسی­‌ها حاکی از آن است که علی‌رغم تنوع در شرایط اقتصادی اجتماعی و فرهنگی استان‌های ایران، نوعی همگرایی در رفتارهای باروری به وجود آمده و باروری زیر سطح جایگزینی فراگیر شده است. در واقع، می‌توان گفت هدف برنامه‌ی تنظیم خانواده در زمینه‌ی تعدیل نرخ رشد جمعیت سالانه و کنترل موالید، حتی زودتر از زمان پیش‌بینی‌شده، محقق شده است. اگرچه بازنگری در سیاست جمعیتی مصوب سال‌های اواخر دهه‌ی ۱۳۶۰ و اوائل دهه‌ی ۱۳۷۰ در دستور کار سیاستگذاران قرار گرفته است، اما همچنان پرسش از چیستی سیاست‌هایی اجرایی مناسب جمعیتی برای جامعه ایرانی بی‌پاسخ مانده است.

3️⃣ سیاست جمعیتی فراتر از کاهش و افزایش موالید است و همه‌ی رفتارهای اجتماعی و انسانی موثر بر متغیرهای جمعیتی را دربر می‌گیرد. این سیاست‌ها بنیان و پایه‌های اساسی سیاستگذاری موفق در سایر حوزه‌ها هستند و تبعات منفی شکست آن‌ها به حوزه‌های سیاستی دیگر سرایت خواهد کرد.
لذا بازخوانی و مرور سیاست‌های جاری و گذشته از منظر کیفیت سیاست‌گذاری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

4️⃣ سیاست‌های جمعیتی باید با توجه به تحولات و ساختار جمعیتی موجود طراحی و همواره مورد ارزیابی و تجدید نظر قرار گیرند. عدم شناخت درست تحولات جمعیتی و نگرش تک‌بعدی به این تحولات موجب ارائه طرح‌ها و برنامه‌های جمعیتی بصورت ناقص و یا شتاب‌زده می‌شود که در صورت اجرا نه تنها مفید و موثر نخواهند بود بلکه گاه به فجایعی غیر قابل جبران منتهی می‌شود. به عبارت دیگر موفقیت در این عرصه مستلزم نگاه درازمدت، علمی و کارشناسی است. در سال­‌های گذشته تغییرات شدید در روندهای جمعیتی ایران و وجود دستگاه‌های متعدد و موازی تصمیم­‌ساز، موجب تشتت آراء در سیاست‌گذاری‌های کلان جمعیتی شده است. امید است که سیاستگذاران، ورود پژوهشگران و متخصصان دانشگاهی به موضوع سیاستگذاری جمعیتی را مغتنم شمرده و با بهره‌مندی از این آثار، شناخت دقیق‌تری از مسائل سیاستی در این حوزه حاصل و کیفیت سیاستگذاری‌های اجتماعی و فرهنگی در کشور افزایش یابد. بدیهی است این امر نقش و مشارکت دانشگاه و دانشگاهیان را در بهبود مدیریت جامعه تثبیت خواهد کرد.

?مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری
?موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور