آزمایشگاه خط مشی

نظریات معطوف به برساخت اجتماعی فناوری، فناوری و جامعه را متأثر از یکدیگر می‌یابند و از این حیث نقش ویژه‌ای برای مردم در شکل دادن به فناوری قائل هستند. از این رو می‌توان نگاه برساخت گرایانه به فناوری را که در آن به جای اینکه محصول فناورانه، کاربر را دچار تغییر کند، کاربرِ فناوری به محصول موردنظر خود شکل می‌دهد، ریشه فلسفی مباحث حوزه نوآوری کاربرمحور دانست.

این پارادایم ابتدا در منطقه‌ی اروپا و با هدف فراهم آوردن زمینه‌ای سیاسی و اجتماعی برای توانمندسازی کارکنان و تقویت انجمن‌های کارگری فراگیر شد که پایه‌ی شکل‌گیری بسیاری از آزمایشگاه‌های زنده در شبکه اروپایی آزمایشگاه‌های زنده (ENoLL)، بوده است. بعدها با شکل‌گیری شهرهای دیجیتال و پیچیده شدن موضوعات در سیاست‌گذاری عمومی، محور قرار دادن کاربران در طراحی رفته‌رفته جای خود را در حوزه سیاست‌گذاری دولت‌ها نیز باز کرد و مفهوم آزمایشگاه‌های سیاستی با هدف دخیل کردن مردم در طراحی و اجرای برنامه‌های سیاستی متولد شد.

آزمایشگاه‌های سیاستی (Policy Labs)، ساختارهای نوظهوری هستند که سیاست های عمومی را به شیوه‌ای مبتکرانه مبتنی بر طراحی، به ویژه با مشارکت شهروندان و شرکت‌هایی که در بخش‌های دولتی فعالیت می‌کنند، تدوین می‌کنند. آزمایشگاه‌های سیاستی از طریق شبکه‌ها، مشارکت‌ها، اتحادها و همکاری‌های مابین بخش‌های مختلف عمل می‌کنند و بین منابع متنوعی از حوزه‌های سیاسی، دانشگاهی و… پیوند می‌زنند و در هسته‌ی اصلی فعالیت‌های آن‌ها، از تخصص‌های فنی همچون علوم داده، تحقیقات مبتنی بر طراحی، مطالعات رفتاری و… بهره گرفته می‌شود.

در یک تعریف سطحی از آزمایشگاه سیاستی، این موجودیت‌ها مکان‌هایی برای هم‌آفرینی سیاست‌های عمومی با همکاری سایر ذی نفعان و خصوصا مردم متاثر از سیاست‌ها معرفی می‌شوند. این تعریف اولیه قرابت معنایی زیادی با مفهوم آزمایشگاه زنده دارد.

در دسته دیگری از تعاریف، نگاهی عمیق‌تر به کاربرد آزمایشگاه سیاستی شده و به مفهوم ریشه‌ای‌تر «سیاست‌گذاری باز» به عنوان فلسفه وجودی این آزمایشگاه‌ها اشاره می‌شود. در این تعریف عمیق‌تر، آزمایشگاه‌های سیاستی یکی از ابزارهای مورد استفاده در حوزه سیاست‌گذاری باز تعریف می‌شود که عملا هدف آن‌ها باز کردن مرزهای حوزه سیاست‌گذاری و استفاده از منابع بیرونی برای این هدف است.

اما در نهایت، تعبیر دیگری از آزمایشگاه‌های سیاستی قابل ارائه است که در آن بر اهمیت کاهش شکاف میان پژوهش در حوزه سیاست و اجرای آن تاکید می‌شود. هر رویکردی که بتواند منجر به کاهش این شکاف شود، در آزمایشگاه سیاستی برای بحث موضوعیت دارد (اعم از سیاست گذاری باز و به شکل خاص هم آفرینی در آزمایشگاه زنده).