ریشه‌های بحران مالی در صندوق‌های بازنشستگی
به گفته وزیرکار، ارزش کل صندوق‌های بازنشستگی زیر مجموعه این وزارتخانه 110هزار میلیارد تومان است. ربیعی عملکرد این صندوق‌ها را بسیار مطلوب توصیف کرد. پیش‌تر برخی مقامات اقتصادی و کارشناسان از خطر ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی سخن گفته بودند، اکنون پرسش این است که حق با کیست؟
به گزارش همشهری، خبرهای غیررسمی نشان می‌دهد همزمان با آغاز به‌کار دولت حسن روحانی یک تیم مدیریت بحران برای حل مشکلات صندوق‌های بازنشستگی شکل گرفت، زیرا آمارها نشان می‌داد 18صندوق بازنشستگی فعال در اقتصاد ایران به سختی قادر به پرداخت مطالبات بازنشستگان هستند. برآوردهای اولیه حاکی از آن بود که بخش زیادی از منابع مالی صندوق‌های بازنشستگی در طول سالیان گذشته صرف سرمایه‌گذاری در حوزه‌هایی شده بود که نفع اقتصادی چندانی برای آنها نداشت.
- 110هزار میلیارد تومان در بحران
از مجموع 18صندوق فعال بازنشستگی در کشور 4صندوق تحت نظردولت اداره می‌شوند و بقیه این صندوق‌ها زیرنظر نهادهای عمومی یا شبه دولتی دیگر مانند وزارت نفت و نیروهای مسلح، بانک‌ها، شهرداری‌ها و نظایر آنها اداره می‌شوند.در این میان 4صندوق به نام‌های بازنشستگی کشوری، تأمین اجتماعی، صندوق بازنشستگی فولاد و صندوق تأمین اجتماعی عشایر و روستاییان زیر‌مجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی فعال هستند.
دیروز وزیر کار ارزش دارایی این صندوق‌ها را 110هزار میلیارد تومان اعلام کرد. ربیعی گفت:40میلیون نفر عضو صندوق تأمین اجتماعی هستند. او ضمن دفاع از عملکرد مالی این صندوق‌ها در حوزه بازار سرمایه اعتراف کرد: دولت‌های مختلف در زمان رد دیون خود به صندوق‌ها، حق انتخاب را از آنها گرفته و شرکت‌های نامناسبی را با قیمت‌های نامناسب به صندوق‌ها واگذار کرده‌اند.
اشاره ربیعی احتمالا به این نکته بود که دولت‌ها در طول سال‌های اخیر دستشان را در جیب صندوق‌ها کرده و آنها را با یک بحران مالی جدی روبه‌رو ساخته‌اند.
البته وزیر کار به‌صورت مستقیم به این بحران مالی اشاره‌ای نکرد اما از یک سو دقت در جزئیات سخنان او و از سوی دیگر بررسی گفته‌های معاون او، همچنین اظهارنظر چند روز پیش رئیس‌کل بیمه مرکزی پرده از راز بحران پیش روی صندوق‌های بازنشستگی برمی‌دارد. این در حالی است که سالانه حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان از ردیف بودجه‌های دولتی برای جبران پرداخت مستمری بازنشستگان تخصیص می‌یابد.
- خطر ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی
هفته پیش عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بیمه مرکزی با اشاره به مشکلاتی که در اداره صندوق‌های بازنشستگی در ایران وجود دارد، گفت: من بیش از اینکه نگران رشد بیمه‌های عمر باشم نگران رشد بدون نظارت و بی‌برنامه صندوق‌های بازنشستگی هستم. او تأکید کرد: احتمال ورشکستگی صندوق‌ها قریب‌الوقوع است و این معضل مهم و بلندمدت صندوق‌های بازنشستگی است.
هرچند وزیر کار اشاره مستقیمی به این موضوع نکرد، اما در عین حال به‌صورت تلویحی به این اعلام نظر پاسخ داد و تأکید کرد: در سال ۸۴ بیش از یک میلیون نفر مستمری‌بگیر تحت پوشش تأمین اجتماعی در کشور وجود داشت که این میزان در سال ۹۲ به 3میلیون نفر رسید.
همچنین متأسفانه برخی قوانین بار مالی زیادی را متوجه صندوق‌ها کردند به‌طوری که بدهی ۴ هزار میلیارد تومانی دولت به صندوق‌ها امروز به ۶۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. او افزود: با محاسبه نرخ سود سالانه و تعهدات بیمه‌ای میزان بدهی دولت به صندوق‌ها ۱۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.
- مدیریت سیاسی در صندوق‌های بازنشستگی
برخلاف صحبت‌های علی ربیعی، وزیر کار که تلویحا وجود چالش در صندوق‌های بازنشستگی را رد کرده، حجت‌الله میرزایی، معاون وزیر کار از وجود یک چالش جدی در صندوق‌های بازنشستگی به‌دلیل مصوبات غیرکارشناسی و سیاسی خبر داد و تأکید کرد: مهم‌ترین مشکل صندوق‌های بازنشستگی اعمال یکسری مصوبات غیرکارشناسی است که به افزایش هزینه‌های مالی و تعهدات صندوق‌ها منجر شده است.
حجت‌الله میرزایی در پاسخ به این پرسش که آیا در شیوه مدیریت صندوق‌های بازنشستگی در آینده برای کاهش نفوذ دولت در مدیریت آنها تغییراتی ایجاد خواهد شد یا خیر؟ گفت: دولت نمی‌تواند از اعمال مدیریت و نظارت جدی بر صندوق تأمین اجتماعی دست بردارد چون در آینده هر مشکلی در وضعیت آنها متوجه دولت خواهد شد.
- سرمایه‌گذاری‌های سیاسی
بررسی ارقام سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در صندوق‌های بازنشستگی نشان می‌دهد، این صندوق‌ها عموما در صنایعی مانند فولاد، حمل‌ونقل هوایی، دریایی، زمینی، مخابرات، پتروشیمی، پالایشگاه، لاستیک‌سازی، صنایع غذایی و حمل‌ونقل انرژی خارجی حضور دارند.
این موضوع نشان می‌دهد به غیراز صنایع، صندوق‌های سرمایه‌گذاری اولا عمدتا از یک رویه تحمیلی در بخش سرمایه‌گذاری‌هایشان پیروی کرده‌اند که همانطور که معاون وزیر کار گفت کاملا سیاسی بوده است و دوم اینکه عموما نتوانسته‌اند در این صنایع بازده مناسبی به‌دست بیاورند و منافع 40میلیون نفر از ذینفعان‌شان را حفاظت کنند.
- حجم دارایی‌ها و طلب‌های صندوق‌ها
در حوزه آمار دارایی‌ها و بدهی‌های صندوق‌ها آمار متفاوتی در دست است. طبق آماری که علی ربیعی ارائه داده درحالی‌که ارزش 4صندوق بازنشستگی دولتی 110هزار میلیارد تومان است حجم بدهی دولت به 4صندوق زیر‌مجموعه وزارت کار از 120هزار میلیارد تومان فراتر رفته است. حجت‌الله میرزایی، معاون ربیعی در آماری تکمیلی می‌گوید: ارزش کل دارایی‌های همه صندوق‌های بازنشستگی در کشور به 250هزار میلیارد تومان رسیده که 165هزار میلیارد تومان آن، طلب صندوق‌ها از دولت است.
- 40سال تصمیم‌ها به صندوق‌های بازنشستگی تحمیل شد
محمود اسلامیان، مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری هم با انتقاد از تصمیمات اتخاذ شده برای صندوق‌های بازنشستگی طی ۴ دهه اخیر گفت: متأسفانه این تصمیمات و برخی از این قوانین بار مالی زیادی را به صندوق‌های بازنشستگی تحمیل کرده است.وی افزود: براساس بررسی‌های انجام شده ۲۸ تصمیم برای صندوق‌ها در ۴۰ سال گذشته اتخاذ شده که بار مالی زیادی را به آنها تحمیل کرده است.اسلامیان درباره میزان بار مالی تحمیل شده گفت: بررسی‌هایی درباره «حجم بار مالی تحمیل شده» در حال انجام است که تا 2ماه آینده نهایی و اعلام می‌شود.
